İince Minare müzesi

Kürşad ve 40 Çerisi

                                                

     Kürşad Göktürk hükümdarı Çuluk Kağanın oğludur (Öl. 639). Türklerin bağımsızlığını sağlamak amacıyla, Çin imparatorunu tutsak almak için giriştiği bir baskınla ün kazanmıştır. Babası, üvey annesi olan Çin prensesi tarafından zehirletilerek öldürüldü. Yerine geçen amcası Kara Kağan değerli bir hükümdar değildi. Çinlilerle yaptığı savaşta yenilgiye uğradı. Türklerden esir düşenler Çin’e götürüldü. Bunlar arasında Kara Kağan ve Kürşad da vardı (630). Kara Kağan, burada öldü. Çinliler, onun yerine kendilerinden yana olan Göktürk prensi Sirba’yı kağan yaptılar. Sirba, Çinlilerin yönetimine girmeyi kabul etti. Kırk Türk soylusu gizlice çalışarak bir kurtuluş birliği kurdular. Başa da Kürsad’ı getirdiler. Kürşad, bu görevi, başarı kazanılırsa, hükümdar olmamak koşuluyla kabul etti. Kürşad’ın hazırladığı kurtuluş planına göre, Çin imparatoru Li-Şih-min yakalanıp Türk ülkesine kaçırılacak, sonra da Çin sarayında tutsak bulunan Türk soylularının ve Türk topraklarının geri verilmesi karşılığında serbest bırakılacaktı. Çin imparatorunun her gece kılık değiştirerek başkent Çangan’da dolaştığı biliniyordu. Ancak baskın yapılacak gece, fırtına çıktığı için imparator Sarayında kaldı. Kürşad, planı değiştirerek imparatorun sarayına baskın yapmaya, karar verdi. O gece kırk korkusuz Türk Çin imparatorunun sarayını bastı. Karşı çıkan yüzlerce Çin koruyucu askeri öldürüldü. Fakat imparator ele geçirilemedi. Türk kurtuluş birliği sarayın ahırındaki atlara binerek şehrin dışına çıktılar. Büyük bir Çin ordusu onları izledi. Suları kabaran Vey ırmağı kıyısında durmak zorunda kaldılar. Burada düşmanlarıyla amansız bir savaşa girdiler. Az olmaları nedeniyle en son Kürşad olmak üzere birer birer öldüler.

Kaşgarlı Mahmud, Divân-ı Lügati't-Türk'e şöyle başlar

Kaşgarlı Mahmud, Divân-ı Lügati't-Türk'e şöyle başlar;

Esirgeyen, koruyan Tanrı’nın adıyla
"Allah'ın, devlet güneşini Türk burçlarından doğurmuş olduğunu ve Türklerin ülkesi üzerinde göklerin bütün dairelerini döndürmüş olduğunu gördüm. Allah onlara Türk adını verdi. Ve yeryüzüne hâkim kıldı. Cihan imparatorları Türk ırkından çıktı. Dünya milletlerinin yuları Türklerin eline verildi. Türkler Allah tarafından bütün kavimlere üstün kılındı. Hak’tan ayrılmayan Türkler, Allah tarafından hak üzerine kuvvetlendirildi. Türkler ile birlikte olan kavimler aziz oldu. Böyle kavimler, Türkler tarafından her arzularına eriştirildi. Türkler, himayelerine aldıkları milletleri, kötülerin şerrinden korudular. Cihan hâkimi olan Türklere herkes muhtaçtır, onlara derdini dinletmek, bu suretle her türlü arzuya naili olabilmek için Türkçe öğrenmek gerekir.."

Kaşgarlı Mahmud (Arapça: محمود بن الحسين بن محمد الكاشغري, Uygurca: Mehmud Qeshqeri), d. 1008 - ö. 1105)